Η ΝΕΚΙΑ στη Γενική Συνέλευση του ΣΕΑ - Θέσεις και Προτάσεις

Οι αρχαιολόγοι… στο νέο ψηφιακό περιβάλλον

Πάντα στις συζητήσεις και στις συνελεύσεις μας το ενδιαφέρον μας επικεντρώνεται στα οικονομικά και άλλα δικαιώματά μας, στα προβλήματα που έχουμε ως κλάδος και στις διεκδικήσεις ή στις διαφορές μας με την εκάστοτε πολιτική ηγεσία. Ως ΝΕΚΙΑ επιδιώξαμε να παραμείνουμε συνεπείς σε ότι υποστηρίξαμε πριν τις προηγούμενες εκλογές και άλλοτε συμφωνώντας άλλοτε με διαφωνίες, τηρώντας την αρχή της εναλλαγής των εκπροσώπων μας στο ΔΣ, προσπαθήσαμε να συμβάλλουμε στη λήψη αξιόπιστων αποφάσεων για τις διεκδικήσεις του συλλόγου.

Έχει έρθει όμως από καιρό η στιγμή να συζητήσουμε πολύ σοβαρά και για τις υποχρεώσεις που έχουμε ως αρχαιολόγοι και ως δημόσιοι λειτουργοί απέναντι στην κοινωνία και τους πολίτες. Ίσως θα πρέπει με πολύ μεγαλύτερη αίσθηση ευθύνης να συνειδητοποιήσουμε, ότι ρόλος μας και υποχρέωσή μας είναι και η απόδοση της πολιτισμικής πληροφορίας πίσω στο κοινωνικό σύνολο, όπου ανήκει και αυτό να γίνει επιτέλους τώρα!

Ως αρχαιολόγοι πρέπει να καταστήσουμε τον πολίτη σύμμαχο στο έργο μας, μακριά από συντεχνιακές και ελιτίστικες συμπεριφορές. Δεν αρκεί πλέον ο έλεγχος μιας περιοχής, οι ανασκαφές ή η συμμετοχή μας σε συνέδρια και ημερίδες εσωτερικής κατανάλωσης στις οποίες άλλωστε ελάχιστοι μη ειδικοί συμμετέχουν. Πρέπει κάποτε όλοι να παραδεχτούμε, ανοιχτά, ότι ο πολίτης δεν έχει πρόσβαση ούτε καν στην πληροφορία που τον αφορά άμεσα, αφού δυσκολεύεται να ενημερωθεί ακόμη και για το τι βρέθηκε στο οικόπεδό του.

Η συνεργασία μεταξύ μας ώστε να ενσωματωθούν οι νέες τεχνολογίες στη δουλειά μας και να τη διευκολύνουν, οι εφαρμογές τους σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους, η συμμετοχή μας σε ημερίδες πληροφόρησης (πχ σε συλλόγους, δήμους, σχολεία ή κοινότητες) αποτελούν απαραίτητες ανταποδοτικές δράσεις για τους πολίτες, καθώς θα μπορούσαν να έχουν άμεση πρόσβαση σε πληροφορίες για νέα ευρήματα και ανασκαφές στην περιοχή τους και κατ’ επέκταση θα ήταν πιο εύκολο να εκτιμήσουν τη ιστορία τους και τη χρησιμότητά της όσο και το δικό μας έργο, χωρίς να απαξιώνουν διαρκώς την παρουσία μας.

Η ΝΕΚΙΑ πιστεύει πως έχει περάσει ο καιρός και πως θα πρέπει να αφήσουμε μακριά τους φόβους και τις εμμονές μας ως κλάδος, ώστε να μοιραστούμε με όλους την εμπειρία και την πολύτιμη γνώση που έχει αποκτηθεί, χωρίς να θεωρούμε ως «ιδιοκτησία» μας τις αρχαιότητες που ανασκάπτουμε, μόνο και μόνο επειδή εμείς έτυχε να τις ανασκάψουμε ή να είμαστε υπεύθυνοι της περιοχής που βρέθηκαν.

Είναι γεγονός, πως ο όγκος του υλικού που είναι συσσωρευμένο και διαρκώς συσσωρεύεται στις αποθήκες των μουσείων και των Υπηρεσιών πλέον δεν μπορεί να «δαμαστεί» και δεν θα αρκούσαν ούτε τρεις γενιές επιστημόνων για να δημοσιευτεί. Επομένως, προς τι όλες αυτές οι αγκυλώσεις που απαγορεύουν ουσιαστικά στον πολίτη να μάθει την ιστορία του;

Δυστυχώς ή ευτυχώς, ο αρχαιολογικός νόμος σε σχέση με τις δημοσιεύσεις των ανασκαφικών αποτελεσμάτων είναι σαφής, όπως είναι σαφής και ο κύριος στόχος του ΥΠΠΟ εφεξής: «Υλοποίηση του Εθνικού Ιστού Πολιτισμικής Γνώσης». Η κοινωνία της πληροφορίας που ζούμε σήμερα επιτρέπει και επιβάλλει την πρόσβαση όλων των πολιτών στη γνώση και για τον σκοπό αυτό είναι δυνατό να αξιοποιηθούν νέες, ήδη υπάρχουσες, τεχνολογίες, που οι Έλληνες αρχαιολόγοι τελευταία ανακάλυψαν, οι περισσότεροι όμως εξ αυτών αρνούνται να αξιοποιήσουν, να χρησιμοποιήσουν ή έστω στοιχειωδώς να εξοικειωθούν μαζί τους. Κι αυτό, όχι γιατί προσκρούει σε μια φυσική αδυναμία, αλλά γιατί η γνώση και τα ευρήματα είναι είτε «δικά τους», είτε «αδημοσίευτα».

Έχουμε άραγε ποτέ μετρήσει ο καθένας ξεχωριστά κατά πόσον ουσιαστικά υπηρετούμε την πολιτιστική μας κληρονομιά ή μη μόνο την προσωπική μας φιλοδοξία; Έχουμε ακριβή αίσθηση της υποχρέωσης έναντι της Ιστορίας, που περιμένει να συμπληρώσουμε τα κομμάτια της; Κατά πόσο είμαστε έτοιμοι ως κλάδος να κάνουμε την παραδοχή, ότι ενώ εμείς οι ίδιοι επιλεκτικά παραβλέπουμε κάποια σημεία του Νόμου που μας αφορούν, απαιτούμε ωστόσο από τους πολίτες να τον εφαρμόσουν και μάλιστα με τρόπο επιθετικό; Ενημερώνουμε τους πολίτες για το δικαίωμα αποζημίωσης που προβλέπει ο νόμος για τη στέρηση χρήσης του οικοπέδου τους; Μπορούμε να παραδεχτούμε πως η αρχαιολογική υπηρεσία δεν είναι πεδίο άσκησης εξουσίας; Είναι οι δημοσιεύσεις μας εντός των χρονικών ορίων που ορίζει ο νόμος; Πόσο έγκαιρα καταθέτουμε στο αρχείο της Υπηρεσίας τα ημερολόγια, τις εκθέσεις, τις φωτογραφίες και τα σχέδια των ανασκαφών μας και ποια είναι η ατομική ευθύνη του καθενός από εμάς;

Οι πολίτες θέλουν και απαιτούν πλέον καθολική πρόσβαση στην πολιτισμική πληροφορία. Εάν εμείς δεν ανταποκριθούμε έγκαιρα σε αυτήν την επιταγή της κοινωνίας και δεν αρχίσουμε να εργαζόμαστε άμεσα προς αυτήν την κατεύθυνση, τότε δεν υπηρετούμε τον πολιτισμό, εκείνον που οι ίδιοι ισχυριζόμαστε ότι υπηρετούμε.

Η διαχείριση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς ακόμα και μέσω της χρήσης των νέων τεχνολογιών δεν αποκλείει τους αρχαιολόγους από καμία διαδικασία. Απεναντίας προϋποθέτει τεκμηρίωση, καταγραφή και μελέτη των ευρημάτων, που οδηγούν στη διατήρηση, στην προστασία και τέλος στην ανάδειξή τους, που θα επιτευχθεί μόνο αν αλλάξουμε αυτήν την εσωστρέφεια και την κακή νοοτροπία που θέλει τις αρχαιότητες να «μας ανήκουν» και που δεν μπορούν να ανήκουν σε κανέναν άλλο μέχρι εμείς να αποφασίσουμε να κάνουμε κάποτε μια δημοσίευση.

Τη στιγμή που τα περισσότερα μουσεία του κόσμου αλλά και πολλά ιδιωτικά ελληνικά μουσεία εξοπλίζονται με νέες τεχνολογίες, ηλεκτρονικούς ξεναγούς, ψηφιακές εφαρμογές, εκπαιδευτικές τεχνολογίες κλπ, εμείς τοποθετούμε ένα ακόμη εύρημα πιο βαθειά στην αποθήκη και αφήνουμε τα δημόσια μουσεία να «γερνούν» και να γίνονται όλο και πιο αυτιστικά, κλεισμένα στον εαυτό τους, καθόλου ελκυστικά για τους επισκέπτες και καθόλου εξωστρεφή.

Πιστεύουμε πως ο ΣΕΑ οφείλει να προσπαθήσει πολύ για να ανατρέψει κακές πρακτικές και θα πρέπει να μην αποφύγει την σύγκρουση με παρωχημένες επιστημονικές δεοντολογίες. Η αρχαιολογική υπηρεσία σήμερα προκαλεί αρνητικά συναισθήματα στους πολίτες και για το γεγονός αυτό φταίμε εμείς. Είναι δική μας υποχρέωση να ξεπεράσουμε τους φόβους μας τώρα, να διεκδικήσουμε πολύ περισσότερα και να αλλάξουμε τελικά συμπεριφορά.

Αν για όλα αυτά χρειάζονται πολλές ζωές, ας σταματήσουμε προς στιγμήν και ας σκεφτούμε. Έχουμε μόνο μία!

10 Απριλίου 2009

ΝΕ.ΚΙ.Α